Katharina Horn weet alles over de uitdagingen en vooroordelen die vrouwen die ervoor kiezen alleenstaande moeder te worden in hun dagelijks leven tegenkomen. Ze is zelf een alleenstaande moeder, maar ook klinisch maatschappelijk werker en vruchtbaarheidsadviseur die veel vrouwen ondersteunt op hun traject naar het alleenstaande moederschap. Ze biedt ook een netwerk voor alleenstaande moeders in heel Duitsland en heeft de vereniging ‘Solomütter Deutschland e.V.’ opgericht om alleenstaande moeders een stem te geven in de politiek. We hebben haar een aantal vragen gesteld over de vooroordelen waar alleenstaande moeders vaak mee te maken krijgen, en hoe ze denkt dat we de taboes rond spermadonatie, eenouderschap en donorgezinnen kunnen doorbreken. 

Waarom besluiten volgens u steeds meer vrouwen om alleenstaande moeder te worden? 

Sommigen zouden kunnen zeggen dat solo moederschap een trend is, maar ik zie het niet zo. In 2018 werd in Duitsland een belangrijke wet gelanceerd, de Sperm Donor Register Act. Vóór die wet behandelden heel weinig artsen alleenstaande vrouwen in Duitsland, maar sindsdien is het aantal klinieken waar alleenstaanden behandeld kunnen worden, toegenomen. Hierdoor hoeven vrouwen niet langer naar het buitenland te reizen. 

Hoe meer verhalen we hebben over vrouwen die ervoor kiezen alleenstaande moeder te worden met hun kinderen, hoe meer mensen dit traject voor zichzelf kunnen zien en aanpassen. Naar mijn mening wordt deze nieuwe optie, naarmate meer mensen erover horen, ook voor hen een optie. 

Kunt u proberen de grootste twijfels en angsten te beschrijven van vrouwen die ervoor kiezen alleenstaande moeder te worden wanneer ze op het punt staan hun traject naar ouderschap te beginnen? 

Veel mensen vragen zich af: ben ik hiertoe in staat? Is mijn netwerk groot genoeg? Wat als ik ziek word? Wat moet ik doen als ik mijn kind geen financiële ondersteuning kan bieden? Sommigen vragen zich af: Zal mijn kind zich goed ontwikkelen, of zal het veel lijden meemaken? Wat als mijn kind naar de vader vraagt? Hoe leg ik het uit aan mijn kind? Wanneer leg ik het uit? Hoe praat ik er met de mensen om me heen over? En natuurlijk vragen veel mensen zich af: wat als het niet werkt? 

Waarom denkt u dat het moeilijk kan zijn voor alleenstaande vrouwen om openlijk te praten met hun vrienden, familie en collega's over hun wens om een baby te krijgen? 

Veel mensen staan voor het dilemma dat ze niet te veel privé-zaken over hun leven willen delen. Het feit dat een kind geboren is uit een spermadonatie wordt ook als een privé-aangelegenheid beschouwd. Voor de ontwikkeling van het kind is het echter van essentieel belang om in een vroeg stadium met het kind te praten over het concept van gezinsopbouw met behulp van spermadonatie. Het kind moet zich normaal voelen en niet ‘anders’. Maar een kind kan zich niet normaal voelen als alleen moeder de donor noemt, als andere mensen (oma, leraar, vriend, kinderdagverblijfouder) onzeker zijn omdat ze niet weten hoe ze erover moeten praten.

Met welke vooroordelen krijgen vrouwen die ervoor kiezen alleenstaande moeder te worden soms te maken?

Ik denk dat het grootste vooroordeel waar solomoeders mee geconfronteerd worden is dat het egoïstisch is om in je eentje een kind te krijgen. Het wordt niet ‘op de normale manier’ gedaan, het is niet zo bedoeld door God, het is tegen de natuur. Hun kind zal lijden alleen maar omdat zij absoluut een kind wilden hebben (en nu voeden ze het op zonder een man). Voor sommige mensen lijkt het alsof het kind de taak heeft om de moeder gelukkig te maken, haar eenzaamheid te genezen, een partner te vervangen. Een ander vooroordeel is dat alleenstaande moeders mannen zouden haten. Omdat ze alleenstaand zijn, zijn ze niet normaal en hebben ze iets verkeerd gedaan. Ze kunnen geen relaties onderhouden.   

Ik denk dat alleenstaand moederschap één weg is naar een gezin tussen vele andere trajecten, die natuurlijk niet voor iedereen geschikt is. Alleenstaande zijn is geen vergissing, het is niet abnormaal. Integendeel, waarom zouden alleenstaande moeders zichzelf dwingen een relatie te beginnen alleen maar omdat ze kinderen willen krijgen? Waarom zeggen zoveel mensen: dit is de betere manier? Ik ken veel alleenstaande moeders die erg trots zijn op hun beslissing en die een geweldig solomoedergezin hebben. 

Waar komen deze vooroordelen volgens u vandaan?

Deze vorm van gezinsopbouw is nog heel nieuw. Ik denk dat de traditionele ideeën over wat een gezin betekent botsen met de kleurrijke en uiteenlopende ideeën in onze samenleving. Soms zijn er ook veronderstellingen dat de kinderen zich slecht zullen ontwikkelen omdat in het verleden kinderen vaak niet op de hoogte werden gebracht over spermadonatie van hun ouders; en er zijn vele verhalen van deze kinderen, die nu volwassenen zijn, die beschrijven wat dit hen heeft aangedaan. In het ergste geval zelfs identiteitscrises. Maar dat is precies waarom het belangrijk is om kinderen vroeg voor te lichten, zodat het kind kan ervaren dat het starten van een gezin door middel van spermadonatie iets normaals is vanaf het begin en geen verrassingen hoeft te ondervinden met betrekking tot zijn identiteit. 

Wat vindt u van dit vooroordeel: ‘Alleenstaande moeders zijn niet in staat om zonder partner alles te bieden wat een kind nodig heeft’? 

Kort samengevat, een gezin is waar liefde bestaat. Kinderen hebben betrouwbare mensen nodig die van hen houden. Ik denk dat de rollen van vader en moeder genderstereotypen zijn die aan bepaalde taken zijn gekoppeld. Kinderen van alleenstaande moeders komen erachter dat zij dergelijke rollen niet nodig hebben en zich vrij daarvan kunnen ontwikkelen. Er zijn geen studies die aantonen dat kinderen zonder vader zich slechter ontwikkelen, alleen maar vanwege de afwezigheid van de vader. Geen onderzoek toont aan dat je een mannelijke en vrouwelijke ouder nodig hebt. We moeten geen conclusies trekken over klassieke eenoudergezinnen waarbij één partner onderdeel was van het gezin en toen vertrok; dat is een heel andere situatie met totaal verschillende gevolgen en effecten.  
Ik ken veel alleenstaande moeders die een zeer groot netwerk hebben opgezet. Maar dat is het punt hier: als je niet bereid bent om over dit traject te praten, als je niet de moed hebt om er openlijk met anderen over te praten, als je je misschien schaamt, dan zal het moeilijk zijn om andere mensen te benaderen en je netwerk uit te breiden. 

Wat is volgens u een gezin? 

In onze vereniging ‘Solomütter Deutschland e.V.’ is momenteel een discussie aan de gang over de definitie: gezin = één kind + één volwassene + x. De tweede plus kan staan voor niemand, voor één persoon of voor een willekeurig aantal mensen. Maar als we definities even buiten beschouwing laten, betekent ‘gezin’ voor mij liefde, verbondenheid, betrouwbaarheid en loyaliteit. Ik geef ook de voorkeur aan het woord ‘framilie’ (vrienden en familie). Dit betekent dat er geen genetische connectie hoeft te zijn.   

Hoe denkt u dat we de taboes rond spermadonatie, eenouderschap en donorgezinnen kunnen doorbreken? 

Wat we nodig hebben is meer onderzoek. Er is weinig onderzoek uitgevoerd naar volwassen kinderen die een alleenstaande moeder hebben na spermabankdonatie. We weten al veel over kinderen die door hun eigen ouders laat of nooit op de hoogte werden gebracht over de spermadonatie. Het niet kennen van de waarheid heeft die kinderen schade berokkend.  
Maar vandaag de dag hebben we een andere benadering van dit onderwerp. En veel mensen die nog nooit iets te maken hebben gehad met het onderwerp van spermadonatie kennen dit verschil niet eens. Hier in Duitsland is geen sprake meer van anonieme spermadonatie, en ik persoonlijk raad voorlichting aan vanaf de geboorte. Voor mij begint de voorlichting tijdens de zwangerschap wanneer de eerste vragen naar voren komen. 

In Duitsland zijn er nog steeds enkele klinieken die alleenstaanden niet willen behandelen, artsen die zeggen dat vrouwen naar het buitenland moeten omdat het in Duitsland niet is toegestaan, of erger nog, dat ze gewoon een man in de club moeten zoeken. We hebben meer voorlichting nodig in de samenleving in het algemeen. En meer verhalen of voorbeelden van alleenstaande moeders.   

Wat hoopt u in de toekomst te zien?

Ik denk dat ons toekomstige thema het afscheid nemen van het klassieke heteronormatieve traditionele beeld van het gezin zal zijn. Elk gezin is normaal. Het is goed en gezond om een pad te kiezen voor de stichting van een gezin dat in overeenstemming is met je innerlijke waarden en houdingen, en om niet een pad te kiezen omdat het altijd zo geweest is of omdat de samenleving zegt: okay, je bent 35 - als je nu nog geen partner hebt, heb je gefaald.